Marka hakkının ekonomik değerinin artmasıyla lisans, devir, haciz ve rehin gibi çeşitli hukuki işlemlere konu olması gündeme gelmektedir. Birçok firma için önemli bir gelir kalemi olan lisanslama işlemi, özünde oldukça kritik seçimler içeren bir hukuki işlemdir. Türk Marka Hukuku kapsamında markanın lisanslanmasına ilişkin kurallar 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve Mülga 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname m. 20 vd. ile düzenlenmiştir. SMK m. 24 uyarınca “marka hakkı, tescil edildiği mal veya hizmetlerin bir kısmı veya tamamı için lisans sözleşmesine konu edilebilir.” SMK aynı maddenin devamında lisansın türünü belirleyen inhisari ve inhisari olmayan lisans hallerini de açıkça belirtmiştir. SMK m. 24/2 uyarınca sözleşmede aksi kararlaştırılmadıysa lisans inhisari değildir. Bir başka deyişle; inhisari lisans, lisans alanın marka sahibini bile markayı kullanmaktan alıkoyabildiği bir lisans türü olduğundan kanun koyucu sözleşmede açıkça kararlaştırılmasını hakkaniyete uygun bulmuştur.
İnhisari lisans, lisans alanın söz konusu markayı tek başına kullanabildiği ve marka sahibinin dahi markayı kullanamadığı bir hukuki ilişki doğurur. Öte yandan inhisari olmayan lisans söz konusu olduğunda marka sahibi lisans süresince markayı kullanabildiği gibi lisans alan dışında üçüncü kişilerle de ayrı lisans anlaşması yapabilir. Bu açıdan bakıldığında olayın şartların göre lisans türünün seçilmesi gerekmektedir.
Lisans Sözleşmesi Temel Unsurları
Marka Lisans Sözleşmesinde Taraflar
Lisans sözleşmesi lisans alan ve lisans veren arasında kurulur. Sözleşmede alt lisans yapılmasına izin verilmesi veya verilmemesi de mümkündür. Alt lisans söz konusu olduğunda ise lisans alanın tekrar lisans sözleşmesi düzenleyerek bir başkasına aynı marka hakkını lisans vermek suretiyle lisans veren sıfatına sahip olması da olasıdır.
İnhisari lisans sözleşmesinde marka sahibi, markasını kendisi de kullanmamayı ve başka kişilere lisans vermemeyi taahhüt eder. Ayrıca lisans alanın talebi üzerine markanın korunmasına ilişkin tedbirleri de almakla yükümlüdür. Lisans alan ise markayı sözleşme kapsamında kullanmayı, markanın değerini düşürecek iş ve işlemlerden kaçınmayı ve sözleşmede belirlenen lisans bedelini kararlaştırılan şekilde ödemeyi taahhüt eder.
Lisans Sözleşmesinin Kapsamı ve Süresi
Lisans sözleşmesinin kapsamı tescilli markalar için tescillenen tüm ürün ve hizmet sınıflarından oluşabildiği gibi sadece bir kısmından da oluşabilmektedir. Bir başka deyişle, hem ürün hem de hizmet sınıflarında tescilli bir markanın lisansı, sadece ürün sınıfları için veya belirli birkaç hizmet sınıfı için verilebilir.
Lisans sözleşmesine ilişkin süre konusunda kanun koyucu herhangi bir sınır koymamakla birlikte sözleşme serbestisi kapsamında tarafların süreye diledikleri şekilde karar verebileceklerini öngörmektedir.
Marka Lisans Sözleşmesinin Şekli
Lisanslama, marka hakkına ilişkin hukuki işlemlerden biri olduğu için SMK m.148/4 uyarınca yazılı şekle tabidir. Kanun koyucu burada devir işlemindekine benzer biçimde ayrıca noter onayını şekil şartı olarak öngörmemiş ve sadece yazılı bir biçimde yapılmasını yeterli bulmuştur.
Ek olarak lisans sözleşmelerinin SMK 148/5 uyarınca tıpkı marka hakkına ilişkin diğer hukuki işlemler gibi tescil edilmesi gerekmektedir. Ancak bu tescilin kurucu unsur olmadığını ve sadece açıklayıcı nitelikte olduğunun altını çizmek gerekir.
Özetle; lisans sözleşmesi marka hakkının kullanımının devredilmesini mümkün kıldığından ticari hayatta oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle lisans sözleşmesi yaparken risk dengesinin kurulması, yetkinin sınırlarının belirlenmesi, kullanım şartlarının açıkça ortaya konması gerekmektedir. Menfaatlerin doğru şekilde gözetildiği bir lisans sözleşmesi hem serbest piyasada hem de sözleşme kapsamında uzun vadeli avantajlar sağlayarak potansiyel hak kayıplarını da önlemektedir.
